Meşcere tabloları da denilen bu tablolar, meşcerelerin kolay ölçülen özellikleri (serbest değişkenleri) yardımıyla, ölçülmesi zor olan özelliklerinin (bağımlı değişkenlerinin) tahmin edilmesine yardımcı olurlar. Bu durum ise, bağlı değişkenlerle serbest değişkenler arasında birtakım ilişkilerin var olduğunu göstermektedir. Ancak, orman içindeki bu ilişkilerin çok karmaşık olduğu bilinmektir. Karmaşıklığı azaltmak ve ilişkileri güçlendirmek için, ağaç türü, yaş, yetiştirme ve bakım biçimi, coğrafi bölge gibi bazı niteliklere göre, orman daha sade meşcere tiplerine ayrılmaktadır. Bu sade meşcere tipleri, birer istatistik toplum olarak ele alınabilmekte ve bu toplumlardan alınan örnek alanlar yardımıyla istatistik olarak değerlendirilebilmektedir. Bu değerlendirmeler ile, çeşitli meşcere tablolarını düzenlemek mümkün olmaktadır. Meşcere tablolarının düzenlenmesinde, önce serbest ve bağlı değişkenlerin saptanması ve söz konusu istatistik toplum içinde örneklemenin nasıl yapılacağı ve gerçekleştirileceği önemli olmaktadır. Daha sonra örnek alanlardan toplanan ölçülere (verilere) dayalı olarak, istatistik analizler yoluyla bağlı ve serbest değişkenler arasındaki istatistik ilişkiler ve çeşitli istatistik değerler bulunmakta ve bunlar yardımıyla da meşcere tabloları düzenlenmektedir.
Bonitet tablosunun yapımında, standart bir yaşta (25, 50, 100 yaş gibi) metre olarak ölçülen ve bonitet endeksi (BI) adı verilen meşcere üst boyu bağlı değişken olmaktadır. Serbest değişkenler ise, meşcere yaşı (T) ve meşcerenin bu T yaşındaki meşcere üst boyu (hü)'dur. Bu değişkenler arasında BI=f(T, hü) biçiminde bir istatistik fonksiyon saptanmaya çalışılmakta ve bu fonksiyon yardımıyla bonitet tablosu düzenlenmektedir. Bu fonksiyon, T yaşında hü üst boyuna sahip olan meşcerenin, örneğin 100 yaşındaki üst boyunu, yani bonitet endeksini vermektedir.
Normal hasılat tablosu, normal sıklık derecesinde (SD=1) BI bonitet endeksine sahip bir meşcerenin T yaşında hektardaki ağaç sayısını (N), göğüs yüzeyini (G) ve mevcut hacmını (V) vermektedir. Burada N, G, V bağlı değişken ve BI, T ise serbest değişken olarak alınmaktadır. Böylece, bağlı değişkenler N=f(T, BI), G=f(T, BI) ve V=f(T, BI) biçiminde istatistik fonksiyonlar olarak elde edilmektedir. Bu fonksiyonlar, çeşitli araştırıcılar tarafından en az hata içerecek biçiminde saptanmaktadır. Normal hasılat tablosunun soldaki ilk yaş sütunundan sonraki 5 sütununda bu fonksiyonlardan hesaplanan değerler ait oldukları yaşın karşısına yazılmaktadır. Bu 5 sütundan ikisinde, her yaşa ait meşcere üst boyları (hü) ve meşcere orta çapları (d) da gösterilmiştir. Meşcere orta çapı ve normal hasılat tablosunun diğer sütunları, N, G ve V değerlerine bağlı olarak matematik yoldan hesaplanabilmektedir. Örneğin meşcere orta çapı (d), ilgili yaştaki ortalama göğüs yüzeyi=G/N=π(d/2)2 ilişkisinden kolaylıkla hesap edilebilmektedir. Her bonitet endeksi için, ayrı bir normal hasılat tablosu elde edilmektedir. Bir bonitet sınıfına ait normal hasılat tablosu ise, bu bonitet sınıfını temsil eden ortalama bonitet endeksine ait değerleri içerir.
Son zamanlarda, normal hasılat tablolarının yapımında kullanılan N, G ve V fonksiyonlarına, SD sıklık derecesinin de serbest değişken olarak sokulmasına çalışıldığı görülmektedir. Tabi bu durumda, N=f(T, BI, SD), G=f(T, BI, SD) ve V=f(T, BI, SD) istatistik fonksiyonları daha komplike olmakta ve elde edilmeleri zorlaşmaktadır. Buna karşın, her bonitet endeksi (BI) ve her sıklık derecesi (SD) için, ayrı bir hasılat tablosu elde edilebilmektedir. Yukarıdaki fonksiyonlara sıklık derecesini (SD) serbest değişken olarak sokabilmek için, aynı yaşlı saf meşcerelerden alınan örnek alanların aynı zamanda sıklık derecelerinin de belirlenmesi gerekir. Bu durumda BI bonitet endeksi ve T yaşına sahip bir meşcerenin sıklık derecesi, bu meşcerenin örnek alanda ölçülen gerçek göğüs yüzeyini, G=f(BI, T) fonksiyonundan elde edilen göğüs yüzeyine bölmekle hesap edilebilmektedir.
Odun çeşidi ve para hasılat tabloları, normal hasılat tablosundaki değerlere dayalı olarak düzenlenmektedir. Bu tablolarda da serbest değişken olarak, meşcere bonitet endeksi (BI) veya bonitet sınıfı (BS) ve meşcere yaşı (T) kullanılmaktadır. Hazır hesap tablolarında ise, Bonitet endeksi veya bonitet sınıfı ve meşcere yaşından başka, çok çeşitli diğer serbest değişkenler de kullanılmaktadır.
Bonitet tablosunun yapımında, standart bir yaşta (25, 50, 100 yaş gibi) metre olarak ölçülen ve bonitet endeksi (BI) adı verilen meşcere üst boyu bağlı değişken olmaktadır. Serbest değişkenler ise, meşcere yaşı (T) ve meşcerenin bu T yaşındaki meşcere üst boyu (hü)'dur. Bu değişkenler arasında BI=f(T, hü) biçiminde bir istatistik fonksiyon saptanmaya çalışılmakta ve bu fonksiyon yardımıyla bonitet tablosu düzenlenmektedir. Bu fonksiyon, T yaşında hü üst boyuna sahip olan meşcerenin, örneğin 100 yaşındaki üst boyunu, yani bonitet endeksini vermektedir.
Normal hasılat tablosu, normal sıklık derecesinde (SD=1) BI bonitet endeksine sahip bir meşcerenin T yaşında hektardaki ağaç sayısını (N), göğüs yüzeyini (G) ve mevcut hacmını (V) vermektedir. Burada N, G, V bağlı değişken ve BI, T ise serbest değişken olarak alınmaktadır. Böylece, bağlı değişkenler N=f(T, BI), G=f(T, BI) ve V=f(T, BI) biçiminde istatistik fonksiyonlar olarak elde edilmektedir. Bu fonksiyonlar, çeşitli araştırıcılar tarafından en az hata içerecek biçiminde saptanmaktadır. Normal hasılat tablosunun soldaki ilk yaş sütunundan sonraki 5 sütununda bu fonksiyonlardan hesaplanan değerler ait oldukları yaşın karşısına yazılmaktadır. Bu 5 sütundan ikisinde, her yaşa ait meşcere üst boyları (hü) ve meşcere orta çapları (d) da gösterilmiştir. Meşcere orta çapı ve normal hasılat tablosunun diğer sütunları, N, G ve V değerlerine bağlı olarak matematik yoldan hesaplanabilmektedir. Örneğin meşcere orta çapı (d), ilgili yaştaki ortalama göğüs yüzeyi=G/N=π(d/2)2 ilişkisinden kolaylıkla hesap edilebilmektedir. Her bonitet endeksi için, ayrı bir normal hasılat tablosu elde edilmektedir. Bir bonitet sınıfına ait normal hasılat tablosu ise, bu bonitet sınıfını temsil eden ortalama bonitet endeksine ait değerleri içerir.
Son zamanlarda, normal hasılat tablolarının yapımında kullanılan N, G ve V fonksiyonlarına, SD sıklık derecesinin de serbest değişken olarak sokulmasına çalışıldığı görülmektedir. Tabi bu durumda, N=f(T, BI, SD), G=f(T, BI, SD) ve V=f(T, BI, SD) istatistik fonksiyonları daha komplike olmakta ve elde edilmeleri zorlaşmaktadır. Buna karşın, her bonitet endeksi (BI) ve her sıklık derecesi (SD) için, ayrı bir hasılat tablosu elde edilebilmektedir. Yukarıdaki fonksiyonlara sıklık derecesini (SD) serbest değişken olarak sokabilmek için, aynı yaşlı saf meşcerelerden alınan örnek alanların aynı zamanda sıklık derecelerinin de belirlenmesi gerekir. Bu durumda BI bonitet endeksi ve T yaşına sahip bir meşcerenin sıklık derecesi, bu meşcerenin örnek alanda ölçülen gerçek göğüs yüzeyini, G=f(BI, T) fonksiyonundan elde edilen göğüs yüzeyine bölmekle hesap edilebilmektedir.
Odun çeşidi ve para hasılat tabloları, normal hasılat tablosundaki değerlere dayalı olarak düzenlenmektedir. Bu tablolarda da serbest değişken olarak, meşcere bonitet endeksi (BI) veya bonitet sınıfı (BS) ve meşcere yaşı (T) kullanılmaktadır. Hazır hesap tablolarında ise, Bonitet endeksi veya bonitet sınıfı ve meşcere yaşından başka, çok çeşitli diğer serbest değişkenler de kullanılmaktadır.
Prof. Dr. Ömer Saraçoğlu / diğer yazıları
- Örnekleme / 05.04.2022
- Ormancılıkta araştırma yöntemi / 28.03.2022
- Orman üretim araştırmaları / 21.03.2022
- Sosyo-ekonomik konumu iyileştirmek / 15.03.2022
- Ağaç soyunu iyileştirmek / 08.03.2022
- Ortamın verim gücünü arttırmak / 01.03.2022
- Meşcerede aralama kesimleri / 22.02.2022
- Ormanda üretim nasıl arttırılır? / 15.02.2022
- Meşcere kuruluşunu düzenlemek / 07.02.2022
- Meşcere kuruluşunu düzenlemek / 01.02.2022
- Ormancılıkta araştırma yöntemi / 28.03.2022
- Orman üretim araştırmaları / 21.03.2022
- Sosyo-ekonomik konumu iyileştirmek / 15.03.2022
- Ağaç soyunu iyileştirmek / 08.03.2022
- Ortamın verim gücünü arttırmak / 01.03.2022
- Meşcerede aralama kesimleri / 22.02.2022
- Ormanda üretim nasıl arttırılır? / 15.02.2022
- Meşcere kuruluşunu düzenlemek / 07.02.2022
- Meşcere kuruluşunu düzenlemek / 01.02.2022