Orman ürün ve hizmetlerinin ekonomik değeri

Orman ekosistemi, zaman içerisinde kendiliğinden orman ürünleri ve hizmetini üretmektedir. Birim alana tekabül eden üretim miktarının, bulunduğu yerde bir değerinin de olması gerekir.
Bu üretim miktarının birim değeri, ormanın bulunduğu yerdeki ürün ve hizmetin pazar fiyatından (kâr oranı hariç), birim başına karşı gelen hasat, taşıma ve pazarlama giderlerinin toplamı çıkarıldıktan sonra, bulunan değerdir. Bu değere tarife bedeli (birim üretim miktarının ormandaki değeri) denmektedir. Tarife bedeli üzerinden üretim miktarının birim alandaki (hektardaki) değeri de hesaplanabilir.  

Hasat, taşıma ve pazarlama işlerinin maliyeti çok yüksek olmaktadır. Hasat ve taşıma giderleri, taşıma olanaklarına, ormanın pazardan uzaklığına, ürünün hacmına ve ağırlığına bağlı olarak oldukça değişir. Taşınma imkânı olmayan orman hizmetleri de ancak çevresine yararlı olmaktadır. Orman ürünlerinin taşınması ve depolanması zor işlerdendir.

Bu ürünler, ikame edilebilir ve çok çeşitli yerlerde kullanılabilir. Bu nedenle, orman ürünlerinin pazar fiyatı, yöreye ve mevsimlere göre önemli ölçüde değişmektedir. Diğer taraftan, nüfus artış hızına paralel olarak arttırılamadığı için, orman ürünlerinin fiyatı uzun zaman içerisinde sürekli bir artış gösterir. Ekonomideki yıllık değişimlerden ve genel fiyat hareketlerinden de çok etkilenir. Bu nedenlerle ormancılıkta, gelecek dönemler için karar almada ve plan yapmada ürün fiyatları yerine, fiyat endeksleri kullanılmaktadır. 

Fiyat endeksleri, çok çeşitli ve farklı özellikteki orman ürünleri ve hizmetlerinin karşılaştırılmalarını da mümkün kılmaktadır. Belli bir mekân ve zamandaki bir ürün ve hizmetin fiyatı 100 olarak alınır. Buna fiyat endeksi denir. Bu ölçek üzerinden, diğer farklı bir mekân, zaman ve özellikteki ürün ve hizmetlerin fiyat endeksleri hesaplanır. Örneğin, piyasa fiyatı 500 lira/m3 olan tomruğun fiyat endeksi 100 kabul edilirse, Pazar fiyatı 400 lira/m3 olan tel direğinin fiyat endeksi doğru orantı ile 400*100/500=80 olarak bulunur.

Ağacın türüne, odunun çeşidine, odunun özelliğine ve arz miktarına göre oldukça değişim gösteren odun fiyatları gibi, odun fiyat endeksleri de değişim gösterir. Endeksler arasındaki oran da farklı zaman ve mekanlara göre farklılıklar göstermektedir. Örneğin, OGM tarafından 1972-1976 yılları arasında satışı yapılan odun çeşitlerinin ortalama fiyat endeksleri (İbreli tomruk fiyat endeksi=100 alınarak) aşağıdaki tabloda gösterilmiştir.

                  Tomruk   Tel direği   Maden direği   Sanayi odunu    Yakacak odun     kereste

İbreli      :     100             81                  60                        46                         5                    197 

Yapraklı :       75             66                  46                        45                         5                    168               

Çeşitli türlerin tomruk fiyat endeksleri ise aynı yıllar için (ortalama ibreli tomruk fiyat endeksi=100 kabul edildiğinde);

                    Sarıçam-Karaçam       Kızılçam        Göknar-Ladin        Sedir        Kayın       Meşe

Tomruk :                 107                       77                      118                  122            75            76

olmaktadır. Yuvarlak odunların fiyat endeksleri, niteliğine, kalitesine ve kalınlığına göre de değişmektedir. Üstün nitelikli, yüksek kaliteli ve kalın tomrukların yetiştirilmesinin memleket ekonomisine katkısı oldukça fazladır. Ancak, bunların yetiştirilmesi için, 150 yıldan fazla sürelere ihtiyaç vardır. 

Ağırlık kilogram fiyatları birbirinden çok farklı olan orman yan ürünleri, OGM'nin 1981 yılı verilerine göre, II. sınıf normal boy çam tomruğun kilogram fiyatı 100 kabul edilerek, aşağıdaki tabloda karşılaştırılmıştır.

Ürün çeşitleri                                   fiyat endeksi                   Ürün çeşitleri           fiyat endeksi 

II. sınıf normal boy çam tomruk            100                           Sumak yaprağı                 28       

Sığla yağı                                                 1736                           Defne yaprağı                   28

Polen tozu                                                 625                           Keçi boynuzu                    17

Ihlamur çiçeği                                           312                           Çıra                                     17

Çam fıstığı                                                 188                            Kabuk                                10

Reçine                                                        122                            Çalı                                       2 

Orman ürünlerinin birim fiyatları arasındaki oranları gösteren birim fiyat endeksleri farklı zaman ve mekanlarda önemli değişiklikler gösterebilir. Örneğin, ladin Almanya'da çam ve melezden daha ucuz olmasına karşın, Türkiye'de ladin daha pahalıdır. Belli bir ürünün fiyat endeksi aynı memlekette fakat farklı yıllarda da önemli farklar gösterebilir. Örneğin, çam fıstığının fiyat endeksleri 1970-1974 yılları içinde 1252-2496 arasında değişmiştir.

Orman ürünlerinin hasat, istif, taşıma ve depolama işlerinin zor ve pahalı oluşu yüzünden, OGM artık ormanda kesilecek ağaçları dikili halde açık artırmalı ihaleler yoluyla satışa çıkarmaya başlamıştır. Böylece, dikili halde satılan ağaçların kesim, istif, taşıma ve depolama işleri de alıcıya yüklenmektedir. Ancak bu durumda, hasat ve taşıma işlerinin usulüne uygun olarak yapılmasını sağlamak üzere, her aşamadaki kontrol işleri orman işletmesi teknik personeli tarafından yapılmaktadır.