Ekonomide başarı mı hezimet mi?

AKP hükümetinin yetkilileri, sanki ortada bir ekonomik başarı varmış gibi, "Başarı hikayesi yazdık" diyorlar. Esasen millet adına konuşuyormuş gibi yapıp, kendileri adına bir durum değerlendirmesi yapıyorlar.

Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati, 2022'de Türkiye'nin makroekonomik göstergelerinin tamamına yakınında başarı elde ettiğini ileri sürdü:

"Türkiye Ekonomi Modeli ile önemli bir başarı hikâyesi yazdık. Nitekim küresel enflasyonun tarihi yüksek seviyelerde seyrettiği, taşımacılık maliyetlerinin hızla yükseldiği, son yüzyılın en zor yıllarından biri olan 2022 yılında makroekonomik göstergelerin tamamına yakınında başarı elde ettiğimizi vurgulamak isterim. Bu açıdan 2022 çok özel bir yıl olmuştur."

Dilerseniz 2022'de hükümet bir başarı hikayesi mi yazdı, yoksa ekonomik çöküşümüzde bir hızlanma mı yaşandı güncel verilerle değerlendirelim. Bakan Nebati, makroekonomik göstergelerdeki başarıdan bahsediyor. Makroekonomik göstergeler; büyüme, enflasyon, yabancı doğrudan yatırımlar, dış borç stoku, işsizlik, cari işlemler dengesi ve faiz oranları göstergelerini kapsamaktadır. 

Türkiye Ekonomi Modeli olarak ilan ettikleri model, dış ticaret açığını ve dolayısıyla cari açığı kapatmayı hedefleyen bir modeldi. 

Dış ticaret açığı 2022'de 110.2 milyar dolara yükselerek Cumhuriyet tarihi rekorunu kırdı. Döviz açığı anlamına gelen cari işlemler açığı, 2022'nin Ocak-Kasım döneminde 41.8 milyar dolara yükseldi. 2022'nin tamamı için rakam açıklanmadı ama 46 milyar doları bulması bekleniyor.

Bir diğer makroekonomik gösterge olan dış borç stoku AKP iktidarı boyunca her yıl sürekli artmaya devam etti. Türkiye'nin brüt dış borcu 442.9 milyar dolara yükseldi. Bir yıl içinde ödenmesi gereken kısa vadeli dış borç stoku ise 186.3 milyar dolara çıkarak rekor kırdı.

Türkiye enflasyon konusunda G20 ve Avrupa ülkeleri arasında lider konumdayken, dünya genelinde de en yüksek enflasyona sahip olan ülkeler arasında. Her ne kadar fiyat baskılamaları neticesinde enflasyon yıl sonuna doğru bir nebze düşüş gösterse de yine de oldukça yüksek seviyede. TÜİK, 2022 yıl sonu enflasyonunu yüzde 64.27 olarak, akademisyenlerin oluşturduğu ENAG ise yüzde 137.55 olarak açıkladı.

Ülkemizde enflasyon, Milli Ekonomi Modeli'nin sahibi Prof. Dr. Haydar Baş'ın yıllardır ifade ettiği gibi, maliyet artışlarından kaynaklanan maliyet enflasyonu. Maliyetler aşağıya çekilmeden sadece fiyatları baskılayarak enflasyon düşüyormuş gibi göstermek geçici bir iyimserlik oluşturabilir ama daha sonra enflasyonun bir anda fırlamasına neden olur. Neticede üreticiler maruz kaldıkları yüksek maliyetleri mutlaka fiyatlarına yansıtmak zorundadır.

Üreticilerin maliyet artışını gösteren Yurt İçi Üretici Fiyat Endeksi (Yİ-ÜFE) Aralık 2022'de yıllık bazda yüzde 97.72 artış gösterdi. Bu oran bilinen ifadesiyle üretici enflasyonu. Üretici maliyetlerinin yüzde 100'e yakın arttığı bir ekonomik ortamda, tüketici enflasyonu yüzde 65 seviyesinde kalamaz. Eğer bu oranda tutuluyor ya da daha da düşmeye zorlanıyorsa, bu sadece seçimliktir. Seçim sonrası ise kesinlikle kusursuz fırtına…

Enflasyon konusunda lokomotif olan sektörlerden birisi, malum, gıda sektörü…

TÜİK, Aralık 2022'de yıllık gıda enflasyonunu yüzde 77.87 olarak açıkladı. Tarımda maliyet artışını gösteren Tarım-ÜFE ise Aralık ayında yıllık yüzde 151.03 oranında arttı. Tarımda üretim maliyetleri yüzde 151 artarken, tarımda ürün fiyatları ise yüzde 78 artmış, size bu inandırıcı geliyor mu? 

Neyse inandık diyelim, bunun matematiksel anlamı; gıda enflasyonu düşmeyecek, üretim maliyetlerine yaklaşır şekilde artacak demektir. Ama diyeceksiniz ki, hükümet gıda fiyatlarını baskılıyor; ifade ettik ama tekrar belirtelim, seçim sonrası baskılanan meblağlar da dahil ciddi fiyat artışları yaşanacak.

AKP iktidarı döneminde, yapılan özelleştirmeler neticesinde gelir kalemi olarak sadece vergiler, cezalar ve zamlar kaldı. Bu sebeple her yıl bütçe açıklarında ciddi artışlar yaşanıyor. 2020'de 172.7 milyar lira bütçe açığı veren hükümet, 2021'de 192.2 milyar lira açık verdi. 

Bütçe açığı 2022 yılında ise sadece 139.1 milyar lira oldu. Bütçe açığının hedefin oldukça altında gerçekleşmesi, elbette ki yine seçimlik. Bütçe gelirlerinin tamamına yakını vergi gelirleri. Enflasyon artışı doğal olarak vergilere de zam anlamına geliyor. Yine yüksek enflasyonla beraber yaşanan ciro artışları, kurumlar vergisinde, gelir vergisinde ve dolaylı vergilerde artışlara sebep oluyor. Ayrıca çıkartılan vergi afları da vergi gelirlerini artırıyor.

Neticede yanlış ekonomi politikalarının ağır faturası, vatandaşların cebinden karşılanıyor. Bütçe açığının hedeflenenden düşük çıkması, daha az faiz ödemesi yaptığımız anlamına gelmiyor, bilakis faiz ödemlerinde artış var, vatandaşların cebinden daha fazla para alındığı anlamına geliyor.

İşsizlik oranı TÜİK'e göre her ne kadar yüzde 10.2 olarak açıklansa da, aynı TÜİK "atıl işgücü" olarak açıkladığı geniş tanımlı işsizlik oranını yüzde 20.8 olarak açıkladı. Bu da gerçekte 8 milyona yakın işsizimiz var demek.

Yüksek maliyetler sebebiyle üretim koşullarının zor olduğu ülkemize şüphesiz doğrudan yabancı yatırım da gelmiyor. Gelen de elimizde kalan kârlı kamu kuruluşlarının kalıntılarını almak ya da yeni maden sahalarına çöreklenmek için geliyor. Ülkemizin kredi notu negatif olduğu için artık borç da bulamıyoruz, büyük tavizlerle Arap ülkeleriyle yaptığımız swap işlemleriyle günü kurtarmaya çalışıyoruz.

Şimdi siz söyleyin, makroekonomik göstergelerin hangisinde iyileşme var?

Tek çare; Prof. Dr. Haydar Baş'ın Milli Ekonomi Modeli ve bu modeli ülkemizde hayata geçirecek olan Bağımsız Türkiye Partisi (BTP) ve lideri Hüseyin Baş…