MURAT ÇABAS / ANALİZ HABER
Ekonomik döngü, istikrarlı bir ortam varsa düzenli olarak işler. Belirsizlik ekonomiyi vuran en önemli etkenlerden birisi. Türkiye ekonomisinin taşıdığı riskler sebebiyle en kırılgan beşli içinde yer alması,
Merkez Bankası'nın rezervlerinin zayıflığı, ithalata ve borca olan bağımlılığı, bütün bunlara rağmen siyasilerin koşullar oluşmadan faiz indirimine gitmeleri doların TL'ye karşı rekorlar kırmasına neden oldu. Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın Kabine Toplantısı sonrası yaptığı açıklamalardan sonra 13.50 liraya dayanan dolar/TL paritesi, dün 12.98 seviyesindeydi ve öğleden sonra da 12'nin altına geriledi. Yaşanan rekor artış, sonrasında da keskin dalgalanmalar, neticesinde oluşan belirsizlik ekonomide tüm sektörleri olumsuz etkiliyor. Birkaç sektörün temsilcilerinin açıklamalarını aktaracağız ama şu bir gerçek ki, tüm sektörler bu ve benzeri sorunları yaşıyor.
Akaryakıta 1 TL zam beklentisi
Doların astronomik artışı, önemli bir maliyet unsuru olan akaryakıt fiyatlarının da zamlanmasına neden oluyor. Doların yükselmesi ile oluşan fiyatlama neticesinde benzinde 1 lira 1 kuruş, motorinde 1 lira 5 kuruş, otogazda ise 65 kuruş zam bekleniyor. Söz konusu zam gerçekleşirse İstanbul Avrupa yakasında benzinin ortalama litre fiyatı 9.66 TL, motorinin 9.77 TL, otogazın ise 8.23 TL olacak. Akaryakıt fiyatlarındaki bu fahiş artış, dolar kuru artışıyla zaten büyük bir maliyet artışı yaşayan üreticilerin maliyetlerini daha da yükseltecek.
İhracatçılar da isyanda
Dolar kurunu artırarak ihracat artışı hedefleyen siyasilere cevap bizzat ihracatçılardan geldi. Ege İhracatçı Birlikleri (EİB) Koordinatör Başkanı Jak Eskinazi yaptığı değerlendirmede, "Döviz kuru, ihracatı durduracak noktaya getirdi. En büyük sorunlardan biri, sipariş alsanız bile kurdaki oynaklıktan ve kurun seviyesinden dolayı ham madde fiyatını bilemiyorsunuz. Önceden verilen fiyattan mal üretemez hale geldik. Bu yüzden az da olsa siparişleri geri çevirmek zorunda kalan ihracatçılar var. Müşterinin böyle durumlarda bir küfür etmediği kalıyor. Önlem alınmazsa bu sorun daha da büyüyecek. İhracatçının bu kur oynaklığında fiyat verme şansı yok. Kuru nasıl hesap edecekseniz? Gün içinde yüzde 10 değişen bir kurda neye göre maliyet yapacaksanız" dedi. İstanbul Kimyevi Maddeler ve Mamulleri İhracatçıları Birliği (İKMİB) Başkanı Adil Pelister ise, kurdaki rekor artışların içeride enflasyonu tetikleyip, dışarıda ise ihracatçıyı uluslararası pazarda fiyat rekabetinde geriye düşürdüğüne dikkat çekti.
Fırıncılar: Dayanacak gücümüz kalmadı
Dolar kurunun artması ve sebep olduğu maliyet artışı en temel gıda maddesi ekmeği üreten fırıncıları da zora soktu. Un fiyatlarına gelen zamlar sebebiyle fırıncılar kepenk kapatma noktasına geldi. Yenişehir Fırıncılar ve Unlu Mamul İmalatçıları Derneği Başkanı Mehmet Demira, konuyla ilgili yaptığı açıklamada şunları söyledi: "Dünya genelinde son 20 yıldır unun en pahalı dönemi yaşanıyor. Ülkemizde bu Haziran ayında 135 liraya aldığımız ekmeklik un bugün itibariyle 260 lira oldu. Ortalama yüzde 90'ın üzerinde zam geldi. Para kazanmayı bıraktık sürekli zarar ediyoruz. Şu anda ekmeğin kilosu Yenişehir'de 6 lira 66 kuruşa satılırken, Bursa'da ve diğer yerlerde kilosunu 10 liradan satan fırıncılar, kilo fiyatının 12.5 lira olmasını talep ediyor. Bizde 300 gram ekmek 2 lira iken, diğer yerlerde 200 ila 230 gram ekmek 2 liradan satılıyor. Fırıncılar üretimlerini azaltmalarına rağmen ayakta duramıyor. Elektrik, doğalgaz, maya ve diğer zamları hesaba katmadık. Artık dayanacak gücümüz kalmadı. Şu anda ilçede iki fırıncı servisleri kaldırdı. Tezgâhından asgari üreterek satış yapıyorlar. Sürekli zam gelen diğer ürünler karşısında vatandaşlarımız da, bizler de bunaldık. Ne yapacağımızı şaşırdık. Üretirken zarar ederek batıyoruz."
Süt üreticileri maliyetlerden şikayetçi
Süt sektörünü masaya yatıran başta Türkiye Ziraat Odaları Birliği ve Türkiye Süt Üreticileri Merkez Birliği olmak üzere bazı kuruluşlar ise ortak bir açıklama yaparak süt üreticilerinin artan maliyetler karşısında dayanamadıklarını belirttiler. Yapılan açıklamada, süt üreticilerinin büyük sıkıntı içinde olduğuna işaret edildi, üreticilerin girdi maliyetlerini karşılayabilmek için ya hayvanlarını kestirerek ya da satarak sektörden çıktığı belirtildi ve yem başta olmak üzere girdi maliyetlerindeki artışa dikkat çekilerek, çiğ süt alım fiyatının litre başına 4 lira 95 kuruş olması talep edildi. Açıklamada şunlar ifade edildi: "Eğer fiyatlar önümüzdeki dönem için hak ettiği oranda revize edilmeden bu şekilde uygulanmaya devam edecek olursa ne yazık ki hayvanların kasaba gidişi hızlanacak, bunu et krizi takip edecektir. Son bir yılda süt yemi fiyatı yüzde 51, besi yemi fiyatı yüzde 48, mısır silajı fiyatı yüzde 31, yonca fiyatı yüzde 29, saman fiyatı ise yüzde 15 artmıştır. Çiğ süt fiyatları enflasyonu artırıyor gerekçesiyle müdahaleye maruz kalmakta, buna karşılık yem fiyatları, ilaç fiyatları, elektrik fiyatları, sanayicilerin satış fiyatları, marketlerdeki tüketici fiyatları hiçbir müdahaleye uğramamaktadır. Üreticilerimizi sektörden küstürmemek, üretimden koparmamak, sektöre tutunmalarını sağlamak gerekiyor."
Otomotiv ve emlak sektörü de durdu
Kurdaki yükseliş nedeniyle emlak satışlarında tapudan boş dönenler oldu, otomotivde ise satışa sunulan binlerce araç ilanı geri çekildi. Emlak uzmanları, son bir ay içinde Türkiye'de gayrimenkul fiyatlarının yüzde 7 oranında arttığını, bu artışın 4.5 yılda sektörde görülen en yüksek ay bazlı artış olduğunu belirtiyor. Malının fiyatını yükseltemeyenlerin durup fiyatları izlemeye başladığını belirten uzmanlar, bu nedenle ay bazında ilan sitelerinde ilan sayılarında yüzde 15'e varan düşüşler yaşandığını ifade ediyor. Otomotiv uzmanları ise, otomobil piyasasında son iki günde online ilanlarda binlerce aracın geri çekildiğini, dolar kurundan dolayı aracın değeri daha da yükselir beklentisiyle araçların satılmadığını belirtiyor.
