Mısır, Osmanlı’dan nasıl ve ne zaman ayrıldı?
03.06.2022 00:00:00
Medeniyetlerin beşiği Mezopotamya, annesi ise Mısır'dır derler.
Birçok krallar, hükümdarlar, ordular, milletler ve devletler Mısır'ı ele geçirmek için büyük uğraşlar vermişlerdir. Tarihte firavunların zulmü altında inim inim inleyen halkaların ve toplulukların, coğrafyası olmuş Mısır. Bazen idare hak adına Hz. Yusuf'a (a.s.) geçmiş ama çoğu zaman firavunlar çekip çevirmiş Mısır'ı, zulümleri ile.
Afrika kıtasına giriş kapısı olan, orta doğunun içinde yer alan, Hint Okyanusu'na, Uzak Doğu'ya Kızıl Deniz ile açılabilen, tarihi İpek Yolu'nun üzerinde yer alan, tarihin en kadim, en büyük şehri İskenderiye'ye ev sahipliği yapan bir medeniyet.
Tarih boyunca nice istilalara, fetihlere sahne olmuş bir coğrafya. Kâh Romalılar işgal etmiş, kâh Moğollar istila etmiş, kâh haçlılar gelmiş Müslümanların canlarına mallarına, namuslarına kast etmiş.
İslam fethinden sonra, dilini, dinini ve milliyetini İslam için değiştiren, istisna bir kavim. İslam olduktan sonrada diğer milletler tarafından istilalara uğramış bir memleket. Bazen Kuzey Afrika'dan Fatımiler gelmiş, bazen Kafkaslardan Memluklular (Çerkeşler) gelip, vatan yapmışlar Mısır'ı.
Memluklularla, Osmanlılar arasında II. Beyazid devrinden kalan problemlerin, bir sonraki iktidar sahibi Yavuz Sultan Selim devrinde daha doruğa çıkması üzerine, Mercidabık'da İslam Halifesine karşı yapılan savaşta Memlukluların yenilmesi, İslam Halifesinin (II. Mütevekkil) esir alınması üzere, daha sonrasında Ridaniye savaşı ile Mısır, Osmanlıların idaresi altına girmiş (1517).
Daha sonrasında 1798-1802 yılları arasında, Napolyon Bonapart tarafından işgal edilmiş olan Mısır'ı, Fransızlar ellerinde tutamamıştı. Napolyon'un Mısır'ı işgalinde, Osmanlılara yardım eden İngiliz kuvvetleri, bu sefer, 1806 yılında Mısır'a İskenderiye üzerinden saldırmış, Osmanlı Valisi (Lazoğlu Muhammed Paşa) ve komutanlarının canhıraş çarpışması neticesinde, İngilizleri Mısır'dan çıkarmayı başarmışlar.
Kavalalı Mehmet Ali Paşa'nın Osmanlıya karşı isyanı (m. 1833) sonrasında Mısır iç işlerinde özgür, dış işlerinde Osmanlılara bağlı özerk bir yönetime büründü. Hıdivliğin bu özerk yönetim biçimi, Avrupalı Emperyalist kuvvetlerin çokça hoşlarına gidiyordu. Çünkü hedeflerinde Mısır'ı ele geçirmek vardı.
Savaşla ele geçiremedikleri Mısır'ı biraz şımartıp çok büyük yatırım projeleri ile (ulaşım, ziraat gibi Osmanlı coğrafyasında ilk tren seferleri İskenderiye - Kahire arasında olmuştur 1854) İngiltere ve Fransa'ya borçlanmasını sağladılar.
Mısır Hıdivliği, toplamış olduğu vergilerle, batılılardan almış olduğu borcun, senelik faizini zor ödüyordu. (adamların metodu hep aynı ) Hıdiv İsmail Paşa'nın (m. 1863-1879) idaresi zamanında Mısır'ın Avrupalılaşması çabaları Mısır'ı iflasa sürüklese de, İngiltere'ye pek çok fayda sağladı. En başta Süveyş kanalının açılması, İngiliz gemilerinin ticari ve askeri amaçları ve hedefleri için.
Mısır'da mali dengeler bozulmaya başladı. Yüksek vergilerden şikâyetçi olan halk, Mısırlı olmayan Hıdiv ailesine ve idarecilere karşı, Mısırlı Urabi Paşa'nın (Mısırlıların ilk ulusal kahramanı) liderliğinde isyan hareketine başladı.
Mısır'daki Urabi Paşa isyanı ile iç karışıklıklar ve ayaklanmalar devam ederken, alacaklarını alamayacağı endişesini bahane eden İngiltere'de, 1882 yılında İskenderiye limanını bombalayıp, Osmanlıların hâkimiyet hakkını da gözeterek, sözüm ona alacağını kurtarabilmek için, Osmanlıların denetimi altında Mısır'ı işgal etti.
Böylece Mısır, İngilizlerin iktisadi yatırımları adı altında, ekonomilerinin borçlandırılması neticesinde kansız ve savaşsız bir şekilde İngiltere hükümetinin alacaklarını garantili bir şekilde alabilmesi için, İngiltere'nin fiili himayesine, II. Abdülhamit tarafından verilmiştir.
Ne büyük rastlantıdır ki, Osmanlı İmparatorluğu da, dünya devletlerine borçlarını ödeyemediğinden, 1881 yılında iflasını ilan etmiştir. (Düyun-u Umumiye) I. Dünya Savaşının başlamasıyla, İngilizlerin Mısır için uyguladığı fiili himaye, resmi statü kazanmıştır.
Mısır'ın borçlarından dolayı ülke yönetimine, İngilizlerin el koyması sırasında, II. Abdülhamit'in şahsi servetinin ve zenginliğinin dünya 3.'sü olması epey düşündürücü bir olay! Vatan sana her şey feda denilen ortamda!
Yorumlar
Yorum bulunmuyor.
Ali Nezir / diğer yazıları
- Maarif yüzyılı! / 13.01.2025
- Denizcilik İşletmeleri / 27.12.2024
- Savaşların kazananları! / 06.12.2024
- Ortadoğu’da gözü olanlar! / 25.10.2024
- Şam’ın ve Halep’in limanı Beyrut’tur! / 18.10.2024
- Kahire’deki Türk şehitliği! / 20.09.2024
- Kavimler göçü veya sığınmacılar! / 17.08.2024
- Avrupalıların keşif dediği ‘sömürü’! / 09.08.2024
- Top oynayan çocuklara atılan füze / 30.07.2024
- Kerbela! / 16.07.2024
- Denizcilik İşletmeleri / 27.12.2024
- Savaşların kazananları! / 06.12.2024
- Ortadoğu’da gözü olanlar! / 25.10.2024
- Şam’ın ve Halep’in limanı Beyrut’tur! / 18.10.2024
- Kahire’deki Türk şehitliği! / 20.09.2024
- Kavimler göçü veya sığınmacılar! / 17.08.2024
- Avrupalıların keşif dediği ‘sömürü’! / 09.08.2024
- Top oynayan çocuklara atılan füze / 30.07.2024
- Kerbela! / 16.07.2024
