Orman kuruluşlarından aynı yaşlı saf meşcereler (6)

Aynı yaşlı saf meşcerelerde hektardaki bitkisel ürün içindeki gövde, kök, dal ve yaprak kısımlarının ağırlık olarak yüzde payları, meşcere tanımında önemli bir parametre sayılmaktadır. Bunun gibi, hektardaki ağaç gövdeleri içindeki odun çeşitlerinin (tomruk, maden direği, tel direği, sanayi odunu, yakacak odun) hacım olarak yüzde payları da bilinmek istenmektedir. Bu yüzde paylarının meşcere yaşına bağlı olarak gösterdiği değişiklikler, yetişme ortamının verimliliğinden (bonitetinden), meşcere sıklığından ve ağaç türünden de oldukça etkilenmektedir. Meşcere yaşı ilerledikçe, hektardaki bitkisel ürünü oluşturan kısımların ağırlık veya hacım olarak yüzde payları ve bu kısımların ekonomik değeri önemli derecede artış göstermektedir. 

İyi yetişme ortamlarında, kalan meşcerenin kuru madde ağırlığı içindeki gövdelerin yüzde payı çok kere daha fazladır. Örneğin Almanya'da yapılan bir araştırmada 100 yaşındaki aynı yaşlı saf sarıçam meşcerelerinde iyi bonitetli (1.bonitet) sahalarda, gövde odunu, kabuk, dal, ibre, kök+kütük yüzde payları ortalama olarak 69-7-5-1-18 iken, kötü bonitetli (4.nonitet) sahalarda ise, bu değerler 58-6-7-2-27 olarak bulunmuştur. İyi bonitetlerde, meşcerelerdeki odun ürününün ekonomik değeri de yüksek olmaktadır.

Seyrek meşcerelerde ağaçlar serbest büyüdükleri için, çok dallı ve büyük tepeli olmalarından dolayı, hektardaki bitkisel ürünün içindeki gövde odunu payı daha az olmaktadır. Örneğin Almanya'da yapılan başka bir araştırmada yaklaşık aynı bonitette 40-50 yaşlarındaki balsam göknarından oluşan aynı yaşlı saf ve seyrek meşcerelerde gövde odunu, dal, ibre ve kök yüzde payları ortalama olarak 52-13-13-22 iken, sık meşcerelerde 59-8-10-23 olarak bulunmuştur. Seyrek meşcerelerde ağaç gövdeleri cılız ve budaklı oldukları için, bunlardan elde edilen odun ürününün ekonomik değeri de düşük olmaktadır. Meşcereler normal sıklığa yaklaşırken yaş ilerledikçe, meşcere orta çapı ve odun ürününün ekonomik değeri oldukça yükselmektedir.

Aynı yaşlı saf meşcerelerde ağaç türünün değişmesiyle, odun ürünü çeşitlerinin yüzde payları oldukça değişmektedir. Hatta aynı yaştaki meşcerelerde dahi, meşcere orta çapı ve odun fiyatları da türe göre çok farklı olmaktadır. 

Aynı yaşlı saf meşcerelerin gelişmelerinde görülen gençlik, büyüme, olgunluk ve yaşlılık dönemlerinin çevreyi etkileme ve hizmet üretimi düzeyleri birbirinden çok faklıdır. Bu nedenle, aynı yaşlı saf meşcerelerin çevreyi etkileme ve hizmet üretimlerinin yaşa bağlı olarak değiştiğini söyleyebiliriz. Bu meşcerelerin ağaçlar gelişip, meşcere kapalılığını oluşturuncaya kadar geçen sürede çevreyi etkilemesi ve hizmet üretimi pek önemli sayılamaz. Bu dönemden sonra, ağaçlar arasında kuvvetli bir dayanışma başlamakta ve ağaçlar toplu olarak ekosistemi etkisi altına almaktadır. Yaşlılık döneminde de ağaçlar arasındaki dayanışmanın bozulmaya ve ağaç toplumunun ekosistem üzerindeki etkisinin zayıflayamaya başladığı görülmektedir. Ağaçlar arasında dayanışmanın başladığı andan itibaren, meşcerenin ekosistem üzerindeki etkisi ve bu etkimenin süresi bonitete, meşcere sıklığına ve ağaç türüne göre çok değişmektedir. Meşcerenin madde ve hizmet üretimi, özellikle meşcere sıklığından çok etkilenmektedir. Örneğin, meşcere sıklığının bir göstergesi olan hektardaki meşcere göğüs yüzeyinin artması, meşcerenin tomruk üretimini, estetik değerlerini ve erozyonu önleme derecesini arttırırken, su ve ot üretimini azaltmaktadır. Ormandan çok yönlü yararlanmanın planlanması ve yönetilmesi açısından, bu durumun çok dikkate alınması gerekmektedir.