Türkler İslamiyet'i nasıl tanıdılar?

Türklerle, Müslüman Arapların karşı karşıya gelmeleri daha çok II. Göktürk İmparatorluğu zamanında Bögü Kaan döneminde başlar. Bu olay şöyle gelişmiştir: Kutluk Kanın vefatından sonra Kaan seçilen kardeşi Kapgan Kaan, iç siyasada çok sertlik yanlısı bir siyasa izler. Bu sert siyasanın sonucunda İlde barış bozulur..Kutluk Kaan zamanında vergiye bağlanmış Çin devleti bu durumu değerlendirerek bazı Türk boylarını isyana sevk eder. Ülkede barış bozulur. Ayni durum Bögü Kaan zamanında devam eder. Vezir Tonyukuk, Bilge Tekin ve Kültegin'ler bu dönemde çıkan iç isyanları bastırmakla ömür tüketirler. Nihayet 716 yılında İç isyanlar bastırılarak ilde barış sağlanır.  Başbakan Tonyukuk, Bilge tekin ve Kültekin Oğuz Boylarının isyanın bastırırken 7 16 yılında Talas Boylarına gelen Emevilerin Horasan Komutanı Kuteybe Bin Müslim, ihtiyar ve çocukların bulunduğu Türk obalarında herkesi Müslüman olmaya zorlamış kabul etmeyenlerin kafasını uçurarak katletmiş, işe yarar kadınları ve çocukları Horasan'a götürmüştür. Bu bölgede oturan Türk boyları, yani Türkişlerin başına kurultayda Sulu Han Yabgu seçilince, Kuteybe'ye karşı savaşa girişir. Hatta Maveraünnehir'i ve Toharistan'ı işgal etmiş olan Kuteybe kuvvetlerini İran'a sürmüştür. Sulu Han'ın bu savaşları 734 yılına kadar devam eder. Bu yılda Komutanı Kül-Çor ile yaptıkları akınlar sonucunda Cerrah b. Abdullah, Said b. Abdülaziz gibi Arap komutanların ordularını Amu Derya nehrinin batısına sürerler. Bu tarihten sonra bu bölgelerde Araplar Kelime-i Şahadet getirmeyen Türklerin kafasını uçurarak yaşama hakkı tanınmazken Türkişler döneminde Müslüman ve Müslüman olmayan Türkler ayni güzlük ve yazlıkta beraber yaşamaya başlayarak aralarında sevgi bağları yeniden gelişince beraber yaşamaya başlamışlar. Bu dönem içerisinde din ayrılığının etkisi ile birbirlerine düşman olan insanlar, Arapların gitmesinden sonra Türkler yavaş yavaş zorla değil kendi istekleri ile Müslüman olmaya başlamışlardır. Bu davranışlar da Türklerin tarihlerinden gelen kültür ve uygarlıklarının ne kadar yüksek bir kültür olduğunun en büyük ifadesidir diyebilirim. 720 yılında Bilge Tekin Kurultayda Hakan seçilince önce İlde barış için önlemler alır. Başbakan Tonyukuk ve Kardeşi Kültekin'in de çalışmaları ile 725 yılında Çin mağlup edilir, vergiye bağlanır. İpek Yolu Ticareti Göktürkler ve Çin tarafından tekrar aktif hale getirilir. İşte bu İpek Yolu ticareti sayesinde Göktürk Savranları (kervan ticareti ile uğraşan Türkler) Horasan ve İran'da aran Müslümanları tanır. Çünkü bu sırada Emeviler İran'ın fethini tamamladıktan sonra Horasan Valiliğine gelen Kuteybe Bin Müslim Horasan Valisi olarak görevliydi. Kültegin Doğu ve Kuzey bölgelerinde askeri harekâtta bulunduğu zaman Kuteybe B. M. TürkişŞ Boyunun oturduğu Talas boylarına Cihat seferleri yapar. Kültekin İlde Barışı yeniden düzenleyebilmek için Karluk, Basmil ve Dokuz Oguz Boyları üzerine sefere çıkar. Arapların Horasan valisi Kuteybe Bin Müslim'de yukarıda belirttiğim gibi Talas Boylarını yağmalamak ve İslamiyeti de yaymak için askeri harekâtlarda bulunur. Bu bölgeden oturan Türkşilerin kanı Sulu Kaan komutanı Kül-Çor ile beraber Arapları mağlup eder. Hatta karşı saldırıya geçerek Maveraünnehir'i Arap egemenliğinden kurtarır.(734.)  750-751 tarihlerinde Araplarla yapılan Talas savaşı da tarihi açıdan önemlidir. Bu savaşın asıl sebebi 742 yılında Bilge Kaanın vefatından sonra İç Asya'da gelişen siyasi durumdur. Bu fırsatı değerlendirmek isteyen Çin ve Araplar İpek Yolu ticaretini ellerine geçirmek ister. Türklerde birlik ve beraberliği sağlayacak bir otorite olmadığı için bu savaş havasının estiği topraklarda onları koruyacak bir kuvvet yoktu. Talas Boylarında Çin saldırısı ile başlayan meydan muharebesinin kaderini orada bulunan Türkler tayin eder. Arap ordusunda görülen savaşan Türkler çevredeki Türk obalar tarafından da desteklenince sonuç Arapların zaferi ile sonuçlanır. Bu zaferin çok önemli sonuçları vardır. Bunlar şunlardır: 1-Çin, Türk-Arap işbirliği sonucunda İç Asya'dan tamamen çıkarılır. Çin'in Orta Asya ve Batı Asya'da yayılması tamamen önlenir. 2- Asya'nın siyasi yapısı yeniden şekillendirilir. İç Asya'nın Doğusuna Uygur'lar, batısına da Karluklar egemen olur. 3- Talas vuruşmasının getirdiği dostluk- barış ve kardeşlik Türk halkının inancını çok yakından tanımasını ve Müslüman olmasını sağlamıştır. Bunun sonucunda da daha sonraları Asya'dan Anadolu'ya kadar Türk İslam Uygarlığı egemen olur. Bu gelişim 904 ve 911 yılları arasında Krahanlılar resmen Buğra Han Harun'un isteği ile bir Türk İslam Devleti olur. Arkasından Iranda Büyük Selçuklu ve Anadolu'da da Anadolu Selçuklu Türk devletleri kurulur. Kısacası X-XI-XII asırlarda Ön Asya İran ve Asya'da Türk İslam kültürü egemen olur. Horasan, Gazne ve Karahanlı devletlerinin ortak desteği ile Bir ilim ve Kültür merkezi olur. Horasan Erenleri olarak isimlendirilen bilginler felsefe, Tıp- fizik- cebir geometri-astronomi alanlarında başlattıkları buluşlarla dünya uygarlığına yön verirler. Türkler gittikleri yerlerde talihlerinden gelen kültürlerin etkisi ile insanlığa dünya nimetlerinin paylaşımını öğretirler.