Meşcerelerde tabloların düzenlenmesi

Meşcere tablolarının düzenlenmesi amacıyla, meşcerelerde yapılacak örneklemede bazı uyulması gereken kurallar vardır. Bu kurallardan birincisi, örnekleme yapılacak meşcerelerin sade bir yapıya sahip olmasına, sınırlarının çok iyi bir şekilde belirtilmesine ve sınırları içinde her tarafta aynı yapıyı göstermesine dikkat edilmesi gerekir. İkincisi, alınacak örnek alanların tanımlanan sınırlar içinde rasgele alınması zorunluluğudur. Üçüncüsü, alınacak örnek alanların sayısı, örnekleme hatasını belirli bir güvenle en aza indirecek sayıda saptanması gerekir. Dördüncüsü, örnek alanların homojen bir yapıya sahip olacak kadar küçük ve değişkenlerin güvenle ölçülebileceği kadar da büyük olmalıdır. 

Meşcere tablosunun temsil edeceği aynı yaşlı saf meşcereler, belirli bir coğrafi bölgeyi işgal etmiş ve ağaç türü-meşcere yapısı-yetiştirme ve bakım şekli açılarından benzer bir yapıya sahip olmalıdır. Meşcere sıklığı bir değişken olarak alınmayacaksa, meşcerelerin her tarafında normal sıklık sabit tutulur. Meşcere sıklığı bir serbest değişken olarak alınacaksa, söz konusu meşcere sınırları içinde her düzeyde meşcere sıklığı mevcut olmasına dikkat edilir ve çeşitli sıklık derecelerine sahip alanlardan örnek alanların alınmasına gayret edilir. Meşcere yaşı genelde bir serbest değişkendir. Bu nedenle, tanımlanan meşcere sınırları içinde her yaştan meşcere alanları bulunmalıdır ve her yaştan alanlardan örnek alanların alınması gerekir. Tanımlanan meşcere sınırları içinde, meşcere kapalılığı da normal kapalılıkta sabit tutulmalıdır. Yine tanımlanan meşcere sınırları içinde, her bonitet derecesinden alanlar olacağı için, bonitet derecesinin de serbest değişken olarak alınması gerekir.

Yukarıda anlatılan örnek alanlar geçici özellikte olup, birkaç sene içinde tamamı söz konusu meşcere sınırları içinden alınır, ölçülür ve bunlara dayalı olarak meşcere tablosu düzenlenir. Ancak bir de meşcere tablosunun temsil edeceği, meşcere sınırları içinde yeter sayıda sabit örnek alanlar tesis edilebilir. Bu örnek alanlar her 3-5 yıl sonunda ölçülerek, idare süresi sonuna kadar toplanan verilere dayanılarak, meşcere tablosu düzenlenebilir. Bu yöntem çok uzun zaman gerektirdiği ve sabit örnek alanların idare süresi sonuna kadar korunmaları pek mümkün olmadığı için, pek tercih edilmemektedir.

Meşcere tablosunun temsil edeceği meşcere sınırları içinde, 100-150 örnek alan alınması yeterli görülmektedir. Her örnek alanın büyüklüğü, en az 100 ağaç içerecek genişlikte ve genellikle 0,1-0,5 hektar kadar olması önerilmektedir. Örnek alanın biçimi de daire veya kare şeklinde olmaktadır. Her örnek alanda, çevre ve ortam koşulları ile meşcere özellikleri tanıtılır. Daha önce belirtilmiş serbest ve bağlı değişkenlerin ölçüm ve tespitleri yapılır. Örnek alanın konumu, arazi durumu, yöresel iklimi, toprak özellikleri, bitki örtüsü, meşcere yapısı ve geçmişi, sağlık durumu gibi konularda gerekli bilgiler toplanır. Örnek alan içinde kalan tüm ağaçların, göğüs çapları, yeterli sayıda ağacın boyları, yaşları, çap artımları ölçülür.  Bazı ağaçlar kesilerek, gerçek hacimleri ve artımları saptanmaya çalışılır. Gerekli hallerde, tepe izdüşümleri çizilir, tepe boyu ve tepe genişliği, tepe biçimi, ağaç aralıkları, gövde-dal-kök-yaprak ağırlıkları, elde edilebilecek ürün çeşitleri ve değerleri, pazarlama olanakları gibi konularda da ölçüm ve tespitler yapılır. 

Her örnek alandan toplanmış ölçülere göre, daha önce belirtilmiş değişkenlerin örnek alana ait değerleri bulunur. Bu değişkenler, meşcere yaşı, üst boyu, orta çapı, orta boyu, şekil katsayısı, hektardaki göğüs yüzeyi ve hacmı, artım miktarları ve yüzdeleri olmaktadır. Örnek alanlar için bulunan değerler, hektar değerlere dönüştürülerek, değişkenler arasındaki istatistik ilişkiler saptanır. Bu ilişkiler yardımıyla, meşcere tipini temsil eden ortalama değerler elde edilerek, meşcere tablosu oluşturulur. Değişkenler arasındaki ilişkilerden meşcere için, hektardaki ortalama değerlerin bulunmasında grafik çizim, regresyon denklemi, bilgisayar simülasyonu yöntemleri de kullanılabilmektedir. Regresyon denklemi, değişkenler arasındaki ilişkiyi istatistik bir fonksiyon biçiminde belirtir. Bu fonksiyonlar yardımıyla, bağlı değişkenlerin meşcereye ait ortalama değerleri (hektardaki ağaç sayısı, göğüs yüzeyi, hacım gibi), içerdikleri serbest değişkenler (yaş, bonitet derecesi, sıklık derecesi gibi) tarafından belirlenir. İstatistik fonksiyonların belirlenebilmesi için, çeşitli fonksiyon modelleri geliştirilmiştir. Bir fonksiyon modelinin en az hatayla bağlı değişkenin ortalama değerini vermesi için, katsayıları regresyon analizi yöntemiyle bilgisayarda saptanmaya çalışılır. Meşcere simülasyonu ise, çok sayıda bilgisayar alt programlarından oluşmakta ve meşcere tablolarını bir bütün olarak bilgisayar çıktısı halinde vermektedir.