Anayasa ve hukuk devleti

Anayasalar toplumsal uzlaşma metinleridir. Milletin ve milletin iradesi ile ortaya çıkan devletin omurgasını oluşturur. Bu yönü ile bu metin üzerinde çok oynama yapmak, sürekli değişiklikler yapmak birini sürekli omurilik ameliyatı yapmak üzere masaya yatırmaya benzer. Bu nedenle adım atmadan önce çok ince hesap edilmeli, tabiri caizse bin ölçülüp bir biçilmelidir. 

Demokrasinin daha iyi oturduğu ülkelerde anayasa değişiklikleri sık yapılmaz. Örneğin ABD'de 1789 Anayasası halen yürürlüktedir. İngiltere de yazılı bir anayasa dahi yoktur. Temel bazı kanunlar, uzman çalışmaları, mahkeme kararları, anlaşmalar yazılı olmayan bir anayasayı oluşturmaktadır. 

Yani sürekli anayasa değişikliği yaparak ya da yeni anayasa yaparak demokratik olunmuyor.

Demokratik bir devlet olmak için öncelikle hukuk devleti olmak gerekir.

Hukuk devleti; ülkedeki tüm vatandaşların, evrensel tüm haklarının verildiği ve korunduğu devlettir. Bu temel hakların korunması için konan kurallara yönetenlerin de yönetilenlerin de, zayıfların da güçlülerin de uyduğu devlettir. Kurallara uymayanlara uygulanacak yaptırımların belli olduğu ve bu yaptırımların da herkese eşit şekilde uygulandığı devlettir. İktidar değişiklikleri ile bu temel işleyişlerin değişmediği, yani kuralların ve sistemin tümüyle oturduğu devlettir. 

Her iktidar değişikliği ile kurallar değişiyorsa ya da şimdi olduğu gibi aynı iktidar döneminde bırakın yasayı anayasa bile siyasal iktidarın ihtiyacına göre değişiyorsa ve hele ki kuralların uygulanması, uygulanacak kişinin gücüne ve konumuna göre farklılık arz ediyorsa hukuk devletinden çok uzaksınız demektir. 

Kuralların oturması, sistemin oturması için toplum tarafından benimsenmesi lazım. Toplum tarafından benimsenmesi için; temel hakları düzenleyen kuralların nesiller boyunca kısıtlanmayacağının bilinmesi ve diğer kuralların da değişmeyeceğinin bilinmesi lazım. Örneğin herhangi bir konuda bu gün kural A iken, yarın kural B olabiliyorsa hatta tekrar A olabiliyorsa o ülkede kural oturmaz. Yurttaşlar tarafından benimsenmez. Yurttaşlar hangi eylemi yaptığında gelecekte hangi kazanımı elde edeceğini ya da hangi yanlış eylemi yaptığında hangi yaptırım ile karşılaşacağını bilemez ise o ülke hukuk devleti de değil, çadır devleti olur.  

Örnek verecek olursak mülkiyet hakkı temel bir haktır. Mülkiyet hakkı ile ilgili düzenlemeler sürekli değişse, bu temel hakkın kısıtlanacağı öngörülse insanlar mal edinmez. İnsanlar bir malı edinirken onun kendisine ait olacağı ve dilediği gibi tasarruf edebileceğini hatta kendisinden sonra çocuklarının malik olarak tasarruf edeceğini bildiği için ve bu kuralın çok büyük oranda değişmeyeceğini bildiği ve güvendiği için mülk edinmek için çalışır ve mal edinirler. Mülkiyet hakkına duyulan güvenle doğru orantılı olarak yurttaşlar çocuklarını hatta torunlarını dikkate alarak adım atıyorlar. Düşünün ev aldınız, 5 sene kullandınız ve devlet bu mala el koydu. Ya da gücü size yeten biri bu evi elinizden aldı ve malik oldu. O devlette kimse mülk edinmez. İç savaşın başlamasından sonra Libya'yı ya da Suriye'yi düşünün. Mülkiyetin bir önemi var mı? 

Peki, hukuk devleti nasıl olunur?

Hukuk devleti olmak için de ilk kural, kuvvetler ayrılığıdır. Yani yasama, yürütme ve yargı erkinin tek kişi ya da tek organda toplanmamasıdır. 

Kuvvetler ayrılığı olmadığı ve oturmadığı müddetçe yasa değişiklikleri sizi hukuk devletine yaklaştırmaz tam tersi uzaklaştırır. Kanun devleti olursunuz. Polis devleti olursunuz. Ceberrut devlet olursunuz. Hukuk devleti olamazsınız. 

Bir diğer husus, ülkenizde hukuk devleti ne kadar çok oturursa suçlar ve cezalar o kadar azalır. Şimdi ülkemizde olduğu gibi yeni yeni cezaevleri inşa ediyorsanız, buna rağmen cezaevleri yetmiyor insanları nöbetleşe ranzalarda yatırıyorsanız ve hatta belirli aralıklarla ceza verdiğiniz suçluları aflarla ve infaz yasları değişiklikleri ile dışarı çıkarıyorsanız hukuk devletinden hızla uzaklaşıyorsunuz demektir. 

Kuvvetler ayrılığı olmadan ve hukuk devleti olunmadan yapacağınız yasa değişiklikleri sizi hukuk devletine yaklaştırmaz uzaklaştırır.