19 Kasım’daki sınav

Geçen hafta sonu, Türkiye, TCMB ile Hazine ve Maliye Bakanlığı'ndaki değişiklikleri yaşadı. İtiraf edelim, piyasalar tam anlamı ile şok oldu, kötü yakalandı. 

Söz konusu değişiklikler, ekonomi politikalarında bir dönüşüm-değişim umuduna neden oldu. Piyasalar ve oyuncuları, TCMB'nin en yakındaki Para Politikası Kurulu (PPK) toplantı tarihine yani 19 Kasım'a odaklanmış durumda. İlgili-ilgisiz hemen herkesin 19 Kasım'ı konuştuğunu da söyleyeyim.   

Bu değişiklikler neticesinde, TL bu haftaya değer kazancı ile başladı. Dövizdeki gerileme diğer bir ifade ile ulusal paramızın değer kazanması, birkaç faktöre bağlanabilir. Bu faktörlerden en önemlisi göreve yeni gelen Sayın Ağbal ve Sayın Elvan Beylerin açıklamaları.

Açıklamalarda genel olarak şunlar ön plana çıkıyor veya piyasalar şöyle okuyor:

1- Piyasa dostu uygulamalara ağırlık verilecek. Bunu "piyasaya daha az müdahale edeceğiz" şeklinde yorumlayabilirsiniz. Malumunuz, devletin ekonomiye müdahalesi, mevcut kapitalist anlayışın hiç sevmediği bir durumdur,

2- Öngörülebilirlik artacak, özellikle faizlerde ve kurdaki dalgalanma azaltılacak, stabilite artacak,

3- Özellikle fiyat istikrarını sağlamak adına, gerekirse eldeki bütün olanaklar-araçlar –ki buna genel itibariyle açık piyasa işlemleri diyoruz- kullanılacak.

4- İzlenen para ve maliye politikalarının şeffaflığına özen gösterilecek. 

Bunlara ek olarak, uluslararası piyasalardaki, birkaç gün önceki Covid-19 aşısı kaynaklı olumlu gelişmeleri de unutmamak gerekir. Yani demem o ki, biraz içerden biraz dışardan olumlu bir dizi gelişme yaşandı.

Şimdi, bu haftadaki hareketliliğin nedenini, bu faktörlerde aramak gerektiğini düşünüyorum. Piyasaların coşmasını (borsa endeksinin artışını ve döviz kurlarındaki düşüşü) ve dolayısı ile neredeyse tüm suçu, Hazine ve Maliye eski bakanımız Berat Albayrak Bey'in gitmesine bağlamanın doğru olmadığını düşünenlerdenim.  

Gelelim piyasa oyuncularının 19 Kasım beklentilerine… Hemen şunu ifade edelim. Piyasalar, Merkez'den 400-500 baz puanlık (yani %4-5) (politika) faiz artışı bekliyor. Merkez, bir önceki toplantısında gizli bir artış yaparak, fonlama maliyeti ve likidite adımları ile müdahaleye çalıştı.

Anlayacağınız politika faizini açık açık arttırmadı. Ancak biraz sokak jargonu olacak ama piyasalar bunu "yemedi". TL'deki %30'lara varan değer kayıpları, bir süredir Merkez üzerindeki faiz artışı baskısını arttırdı.  

Ancak 19 Kasım da, Merkez'in işi zor. Birincisi piyasalar faiz artışı ile ilgili "net-açık bir politika sinyali" bekliyor. İkincisi de dediğim gibi 400-500 baz puanlık faiz artış bekliyor.

Haa, Merkez, bu beklentilerin ne kadarını gerçekleştirir, bilinmez. Ama tahmin edilen şu ki, Merkez, beklentileri gerçekleştirir ve faizi üstü kapalı değil de açık-açık ve %4-5 seviyelerinde artırırsa, dövizdeki gerileme, TL'nin değerlenmesi sürer. Ancak, bu durumda hükümetin ekonomik büyüme, enflasyon gibi hedefleri-palanları şaşabilir. Tersine, Merkez, faizleri, beklentiler ölçüsünde değil de, gizli kapaklı ve-veya düşük oranda artırırsa veya piyasa hiç ihtimal vermiyor ama faiz arttırmazsa, işte o zaman kurlar, aşırı tepki verebilir.

Şunu da söyleyelim, piyasalar, şimdiden Merkez faizleri artırmasına artıracak da, ne kadar artıracak? sorusunu tartışıyor. Yani piyasalar, Merkez'in faizleri artırmama ihtimalini dahi düşünmek istemiyor. Kendini şartlandırmış. Bu kötü bir durum.  

Kurların, bu haftaki düşüşünü, çok uzun vadeli görmeyenlerden biriyim. Çünkü döviz kurlarına, faize, enflasyona yani genel olarak ekonomiye uzun vadede hakim olmanın bazı koşulları var. Her ne kadar bunlara "yapısal reform"lar dense de, adını iyi koyalım.

Türkiye'nin ekonomide tam anlamıyla anlayış değişikliğine ihtiyacı var. Yani dövize olan bağımlılığı azaltacak, TL'nin itibarını artıracak, ülke içi tasarrufları artıracak, kaynak ihtiyacımızı borçlanmak yerine kendi-milli yer altı ve yer üstü kaynaklardan karşılayacak ve benzeri yapısal anlayış değişikliğine, tabir yerinde ise ekonomide öze dönmemizi sağlayacak uygulamalara ihtiyacımız var.

Günümüz kapitalist anlayışla bu mümkün mü derseniz, çok zor, belki de imkansız. İşte tüm bu saydıklarım, ister kabul edin isterseniz etmeyin, Prof. Dr. Haydar Baş Bey'e ait Milli Ekonomi Modeli'nde var. Biz MEM'in projelerini uygularsak, herkes kendi işine bakar, kimse 19 Kasım'ı veya gelecek PPK'ları takip etmez. Veya en azından ilgililer takip eder.