Nasıl rekabet' / Ali Osman Ulusoy

SEKTÖRDEKİ yolcu sayısı pek çok faktöre göre değişiyor. Bunun en bilinen özelliği, mevsimlik karakter taşıması. Hatlara göre bazı değişmeler olsa da, yaz ayları hareketliliğin artığı aylar? Kimi yerlerde daha ergen ya da daha geç olsa da okulların tatil olduğu dönemde, 15 - Haziran - 15 Eylül arası yolcu sayısı ve doluluklar artar. Buna birde dini ve milli bayramlar ve tatillerden uzun tatil fırsatı verecek şekilde denk gelenleri ekleyebilirsiniz. Böylece yolcu sayısının fazla, olduğunun yüksek olduğu süre dört aya kadar çıkar. Bunun dışında ise yolcu ve doluluk azdır.                                                        ***Pazar ekonomisinin uygulandığı ülkelerde mal ve hizmet fiyatları serbest piyasada belirlenir. Bir mal ya da hizmetin arzı artar ya da talebi azalırsa, fiyat düşer. Eğer dersine olarak arzı azalır ya da talebi artarsa, fiyatı da yükselir. Tabi ikisinin birden artması yada azalması da söz konusu alabilir. O zaman hangisinin daha hızlı, hangisin daha yavaş artığı ya da azaldığı önem taşır. Eğer az artar fakat talep daha çok artarsa, yine fiyat yükselir. Otobüsçülükte kış aylarında sefer sayısı ve sefere çıkan otobüs sayısı azdır ama yolcu daha hızlı azaldığı için taşıma fiyatlarında gerileme yaşanır. Yaz aylarında ise sefer sayısı ve otobüs sayısı artığı halde, yolcu sayısı daha fazla artığı için doluluklar artar, seferlerde yer bulunmadığı olur ve fiyatlarda yükselir. Bizde serbest piyasa kabul edilmekle birlikte , arz- talep durumuna göre fiyat belirlenmesi hala pek kabul görmez.. Müşteriyi ya da yolcuyu bol bulunca fiyatın yükseltildiği türünden eleştiriler yapılır. Hâlbuki yolcunun fazla olduğu yaz dönemlerinde fiyatların yükseltilmesi normal kabul edilmelidir. Bunu devlete yada kamuya ait kuruluşlar bile yapıyor.  Tabii bunda hoş olmayan durumlarda olabilir. Yazın yükseltilen fiyatın yazdan sonra düşürmek, hem ticari açıdan hem de ahlaki acıdan pek hoş değil. Bir de üç,dört günlük bayramlarda fiyatı yükseltip , bayram geçince fiyat düşürmek de pek hoş bir şey olmaz.                                                        ***Alıcının ve satıcının çok sayıda olduğu bir piyasada fiyatların serbest olması normal kabul edilir. Ancak özellikle satıcının yani mal ve hizmet sunanın tek olduğu tekel olduğu ve üstelikte herkesin bu mal ve hizmeti almaya zorladığı yerlerde fiyatların serbest olması ya da kontrol dışı olması sakıncalar yaratıyor ve bunu gidermek için bazı yöntemler aranıyor hatta kurallar konuluyor. Otobüsçülükte de taşımacıların belediye terminallerine ya da otogarlarına gitmeye hem zorlanması, hem de bunların keyfi fiyatlarına katlanma mecburiyetinde bırakılmaları gibi önemli bir sıkıntı yaşanıyor. Konuya ataletli bir hal şekli, hakkaniyetli bir çözüm yolu bulunmalı.                                                        ***Otobüsçülükteki taşıma fiyatları da serbest piyasaya ve rekabet kanunlarına dahil. Hem Taşıma Yönetmenliği, hem Ticaret Kanunu ve özelliklede Rekabet Kanunu hür rekabet hakkı veriyor hem de bu hakkın engellenmesini yasaklıyor, suç sayıyor. Rekabetin farklı fiyat dışında , kötüye kullanılışı olan haksız rekabet ise suç.. Otobüsçülükte serbest rekabet sistemi dışında sayılabilecek iki husus var.  Bir tanesi, başka hiçbir alanda olmayan fiyat onaylatma mecburiyeti, diğeri de onaylatılan fiyattan yüzde 20 indirim hakkı? Gerek onay mecburiyeti, gerekse indirimlerin yüzde ile sınırlandırılması, rekabetin ateşini biraz düşürüp, yıkıcı hale gelmesini epeyce engelliyor. Buna rağmen bazıları bununla yetinmeyip onaylatılacak fiyata müdahale ve yüzde 20 nin kalkması ya da azalması gibi isteklerde bulunuyor. İlave isteklerde bulununlar bilsinler ki, memnun olmadıkları ya da yederli bulmadıkları onay mecburiyetini ve yüzde 20 indirim sınırını da kaybedebilirler. Zira başka iş kollarında bunlar bile yok. Dimyata giderken evdeki bulgurdan olabilirsiniz. Dikkatli olun, dikkatli hareket edin..