Swift yerine Instex çözüm olur mu?

ABD, 1944 Bretton Woods anlaşmasıyla parasını rezerv para yaptıktan sonra kağıttan imparatorluğunu ilan etmiş oldu. Artık küresel kumar masasının sahibi ABD idi, dolayısıyla parası dünyada dolandıkça hep kazanan o oldu. Rusya ve Çin ticaret yapıyordu ama bu ticaret Amerikan dolarıyla yapıldığı için bu ticaretin asıl kazananı ABD oluyordu. ABD, 1973 yılında bankalar üzerinden küresel para transferinin yapılması için Swift adında bir sistem kurdu. Bu sistemin kullanılmaya başlanması ise 1977'de gerçekleşti.

Swift'in açılımı, Society for Worldwide Interbank Financial Telecommunication, Türkçe açılımı, Dünya Çapında Bankalararası Finansal İletişim Derneği…

Swift; tüm dünyadaki bankalar arasında elektronik fon transferi standardı sağlayan bir sistemdir. Bu sistem BIC (Bank Identifier Codes) kodu yani banka tanımlama kodu sayesinde her bankayı tanımlamaktadır. Swift, bankayı belirten 8 veya 11 haneli bir koddan ibarettir. Tüm dünya bankacılık sisteminde Swift kodları standarttır.

Türkiye'deki bir firma, diyelim ki, Almanya'daki bir firmadan mal alıyor. Bu durumda satıcı ve alıcının bankalarının devrede olması gerekiyor. Anlaşma şartları dâhilinde Türkiye'deki firma malın parasını Türkiye'deki kendi bankasına, banka da satıcının bankasına ödeyerek transfer işleminin gerçekleştirilmesi sağlanıyor. Bu trafikte bankaların müşterilerine ve işleme dair bilgileri de içeren iletişimi işte bu Swift denilen kanalla sağlanıyor.

Mal alışverişi olmaksızın herhangi bir nedenle para transfer işlemlerinde de aynı mekanizma işlemektedir. Örneğin siz Almanya'da yaşayan birine para göndermek istediğinizde de süreç aynı şekilde yürümektedir.

Transfer edilecek para eğer ABD doları ise, işlem her halükarda ABD'yi dolaşmak zorundadır. Dolar işlemlerinde bir Amerikan bankasını veya Amerika'da faaliyet gösteren bir bankayı muhabir olarak kullanmak zorundasınız. Eğer dolar muhabiriniz yoksa dolar muhabiri olan bir bankayı ek olarak devreye sokmanız gerekmektedir. Bu durum ABD'nin o ticaret ve transferle ilgili direkt kontrolünü devreye sokmaktadır.

Eğer parayı gönderen ya da parayı alan, ister ülke olsun, işter şahıs ya da şirket fark etmez, ABD için sakıncalılar listesindeyse, ABD transfer edilen bu paraya sorgusuz sualsiz el koymaktadır. Hatta isim benzerliklerinden dolayı bile el konulup yıllarca geri alınamayan birçok işlem bulunduğu ifade edilmektedir. Bu para transferini sadece bir ülkeden başka bir ülkeye olarak düşünmeyin, ülke içindeki dolar transferlerinden bile aynı kontrol ve el koyma riski mevcuttur.

Siz Türkiye'deki yerel bir bankada var olan hesabınızdan Türkiye'deki başka yerel bir bankaya dolar transferi yapmak istediğinizde de aynı mekanizma işlemekte, para dolar muhabiri olan Amerikan bankaları kanalıyla önce bir ABD'ye uğramakta ve onun üzerinden nihai varış yeri olan Türk bankasına gelmektedir. Bu kontrol, sadece dolar için de geçerli değildir, şu ana kadar para transferlerinde kullanılan Swift sistemiyle gerçekleşen tüm döviz işlemlerinde vardır.

ABD'nin böyle bir sistemi kurmasının temel gerekçesi, uluslar arası ticaretin ve bu ticarette yapılan para transferlerinin daha kolay olması olarak ifade edilse de, yaşanan gelişmeler göstermiştir ki ABD, bu sistemi uluslar arası ticareti kontrol edebilmek için kurmuştur. Hatta bu sistemi, kendisine itaat etmeyen, çıkarlarına hizmet etmeyen ülkelere bir yaptırım sopası olarak kullanmıştır. Bazen transfer paralarına el koymuştur, bazen de yaptırımları deldiği için bankalara, şirketlere hatta ülkelere cezalar kesmiştir.

2008 yılına kadar Rusya ve Çin de dahil olmak üzere tüm ülkeler, ABD'nin kağıttan imparatorluğunun bu önemli bir sömürü mekanizması olan Swift'i büyük bir nimet olarak görüyorlardı. Hiç sorgulamıyorlardı. Ne zaman ki, Prof. Dr. Haydar Baş'ın dünyaca ünlü Milli Ekonomi Modeli'nin Milli Para ve Milli Paralarla Ticaret formülüyle 2008 yılında buluştular ve hemen ardından da uygulamaya koydular, işler değişti.

Milli Paralarla Ticaretin devreye girmesiyle, doları hızla erimeye başlayan ABD, ülkelere yaptırım kozunu kullanmaya başladı, ticaret savaşları başlattı, elinde tuttuğu mekanizmalarla küresel ticaretin önünü kesmeye çalıştı.

Bunda da en çok kullandığı mekanizme Swift oldu. Bu durum Swift sisteminin dünya genelinde sorgulanmasına neden oldu. BRICS devletlerinden olan ve 2013 yılında Milli Ekonomi Modeli'ni ekonomi politikalarının merkezine alan Rusya ve Çin bu noktada, kendi milli para taransfer sistemleri üzerinde çalışmalarını sürdürüyor.

Avrupa Birliği ise bu kapsamda ABD dolarını ticarette devre dışı bırakmak ve ABD ambargolarını aşabilmek için Swift'in alternatifi olarak Instex denilen bir sistemi devreye koydu. Geçtiğimiz Haziran ayında da ilk transferin gerçekleştirildiği açıklandı. Instex kurumu Fransa'da tescil edildi ve bir Alman bankacı Per Fischer tarafından yönetiliyor. 

İngiltere, Fransa ve Almanya projede ortaklar, Rusya ve Çin de projeyi destekliyor. Yalnız ABD'nin Almanya Büyükelçisi'nin açıklaması dikkat çekici… 

Büyükelçilik, bu yeni sistemin ABD yaptırımlarını ve ambargolarını asla etkilemeyeceğini belirtti. ABD bir taraftan tehditler yağdırmaya da devam ediyor. Bloomberg'in haberine göre, ABD Hazine Bakanlığı Terör ve Mali İstihbarat Müsteşarı Sigal Mandelker, Avrupa aracı olan 'Instex'in yürürlüğe girmesi durumunda, bununla ilişkili kişilerin ABD'nin finansal sisteminden men edilebileceğini açıkladı. Hala kapitalist sistemi kullanan, Euro para birlği sebebiyle de ekonomisini bir türlü doğrultamayan Avrupa ülkeleri ABD'nin bu tür yaptırım ve baskılarına ne kadar dayanabilir merak konusu… 

Eğer uluslararası ticarette böyle bir transfer sisteminin kurulması gerekiyorsa, bunu kuran, ekonomik bağımsızlığını kazanmış, ABD ile ticaret savaşını göze almış ülkeler olmalı.

Bu da, Milli Ekonomi Modeli ile bu bağımsızlığı yakalamış başta Çin ve Rusya olmak üzere BRICS devletleri olarak gözüküyor. Ha ABD, kendi sistemi Swift'le baskı uygulamış, ha etkisi altında olan Avrupa ülkelerinin yeni Instex sistemiyle baskı uygulamış, sonuç değişmeyecektir. 

Milli Ekonomi Modeli'ni uygulayan ülkeler ancak böyle bir para transfer sistemi kurabilir; onlar kurarsa ancak bu sistem baskılardan uzak sağlıklı çalışır.